Czy Minister Sikorski ma rację?

Analiza systemu dotacji dla organizacji polonijnych.

.

Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski w swoim exposé z 30 października 2024 roku zasugerował konieczność zmiany systemu dotowania organizacji polonijnych. Z uwagi na złożoność i często krytykowane procedury, jakie obowiązują przy przyznawaniu funduszy na wsparcie Polonii, pytanie to wywołało szeroką dyskusję w środowisku. Sprawdziliśmy, jak działają organizacje pośredniczące, tzw. parasolowe (dachowe), które administrują tymi funduszami. Na podstawie naszych doświadczeń z tegorocznymi konkursami, przyjrzeliśmy się funkcjonowaniu Stowarzyszenia Odra–Niemen, Stowarzyszenia Wspólnota Polska, Fundacji Wolność i Demokracja oraz Fundacji Pomocy Polakom na Wschodzie im. Jana Olszewskiego.

Parasolowy system dotacyjny – czy działa sprawiedliwie?

Obecny system wspierania Polonii wymaga, aby organizacje ubiegające się o dotacje korzystały z pośrednictwa organizacji parasolowych, które same korzystają z ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie. Pośrednicy ci otrzymują około 11% prowizji od kwoty każdej dotacji, co teoretycznie powinno motywować ich do efektywnego rozdzielania środków.

W roku 2025 wnioski do trzech wspomnianych organizacji parasolowych składaliśmy przed końcowym terminem 31 października, za pośrednictwem ich indywidualnych systemów oraz do jednej w systemie regratningu 2024. Okazało się jednak, że proces jest niezwykle czasochłonny i mało przejrzysty. Organizacje różnią się między sobą nie tylko stosowanymi narzędziami, lecz także skutecznością komunikacji i procedurami.

Stowarzyszenie Odra – Niemen: Przejrzysty system, lecz ograniczone zasoby

Stowarzyszenie Odra – Niemen, jako jedno z niewielu, sprawnie odpowiada na zapytania i korzysta z platformy Witkac.pl, cenionej za przejrzystość i skuteczność. Platforma ta pozwala na kompleksowe składanie projektów, wymaga szczegółowego opisu i zapewnia natychmiastowe potwierdzenie prawidłowego złożenia wniosku. Daje to wnioskodawcy pewność, że dokumenty trafiły tam, gdzie powinny. Niestety, ograniczone środki, którymi dysponuje Odra – Niemen, sprawiają, że organizacja może wspierać jedynie mały procent projektów.

Stowarzyszenie Wspólnota Polska: Perspektywa wieloletnia, ale brak potwierdzeń

Stowarzyszenie Wspólnota Polska oferuje interesującą opcję składania projektów na trzy lata – 2025, 2026 i 2027 – co jest unikalnym rozwiązaniem w skali dotacji polonijnych. Niestety, generator projektu nie zapewnia prawnego potwierdzenia otrzymania wniosku. Co więcej, brak odpowiedzi na dodatkowe pytania w generatorze i prośby o potwierdzenie procedowania wniosku (zawarliśmy pytanie w generatorze, w opcji dodatkowe pytania) budzi niepewność wnioskodawców. Brak oficjalnej odpowiedzi do dnia składania wniosków, czyli 31 października, oznacza w praktyce, że Polonia może na rok utracić możliwość ubiegania się o fundusze w Wspólnocie Polskiej. Organizacja wymaga także częściowej dokumentacji w formie papierowej.

Fundacja Wolność i Demokracja: Wzorcowa komunikacja i weryfikacja projektów

Fundacja Wolność i Demokracja wyróżnia się na tle innych organizacji parasolowych, ponieważ posiada transparentny system z dokładnie opracowanym generatorem projektów. Fundacja jako jedyna zweryfikowała poprawność dokumentów przed terminem i nadała projekty numerom referencyjnym, co daje wnioskodawcom poczucie bezpieczeństwa. Pyta również o złożenie tego samego projektu do innych organizacji, co pokazuje dbałość o przejrzystość i minimalizację dublowania środków.

Fundacja "Pomocy Polakom na Wschodzie": Biurokratyczne wyzwanie

Fundacja Pomocy Polakom na Wschodzie im. Jana Olszewskiego stosuje tradycyjny sposób składania wniosków – formularz Word, który należy podpisać i przesłać e-mailem. Organizacja nie korzysta z żadnego systemu generowania potwierdzeń elektronicznych ani nie odpowiada na zapytania wnioskodawców, co pozostawia wnioskodawców w niepewności co do statusu ich dokumentów.

Czy system parasolowy wymaga zmiany?

Obecny system jest nie tylko uciążliwy, ale także mało przejrzysty. Każda organizacja parasolowa korzysta z własnego mechanizmu składania wniosków, co skutkuje koniecznością pisania trzech różnych wersji tego samego projektu. Jednocześnie ani Senat, ani Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie posiadają pełnej wiedzy o tym, które projekty zostały złożone kilkakrotnie ( i czy zostały złożone ), co może prowadzić do niepotrzebnego dublowania środków.

Z tego powodu, jeżeli trzy organizacje przyznają środki na ten sam projekt, organizacje polonijne mogą skorzystać tylko z jednej dotacji, a pozostałe fundusze wracają do MSZ po długich procedurach biurokratycznych, które opóźniają ich ponowną alokację. Następnie fundusze te trafiają do puli regrantingu, gdzie decyzja o ich rozdzieleniu pozostaje w gestii organizacji parasolowych.

Przyszłość dotacji polonijnych – czas na zmiany?

Przypadek ten pokazuje, że Minister Sikorski miał rację, wskazując na potrzebę przejrzystości i uproszczenia systemu dotacji. Obecny model parasolowy może skutecznie utrudniać Polonii na całym świecie korzystanie ze środków, które mają wspierać ich działania kulturalne i edukacyjne. Przejrzystość, terminowość i uproszczenie procedur są kluczowe, aby środki, którymi dysponuje Polska na wsparcie Polonii, były efektywnie i sprawiedliwie alokowane.

Analiza systemu dotacji dla organizacji polonijnych